Yapay zeka destekli sohbet robotları insanlarla özellikle sesli etkileşim kurmaya başladığından bu yana geliştirici şirketler, düzenli olarak güncellemeler yayımlıyor. Her bir güncelleme, yapay zekanın sesli etkileşimini daha doğal, insana yakın ve duygu taşıyan bir hâle getirme iddiasıyla geliyor. Gerçekten de yapay zeka, yıllardır insan gibi konuşma konusunda olağanüstü bir yol kat etti. Büyük güncellemelerin ardından yapılan denemelerde pek çok kullanıcı, artık yapay zeka ile gerçek bir insanın konuşması arasındaki farkın anlaşılmaz hâle gelmesini şok içinde izliyor.Tüm bu ilerleme, yapay zekanın hızlı gelişiminin bir yansıması olarak değerlendiriliyor. Fakat belki de bu değerlendirme sürecinde birçok kişi oldukça kritik bir soruyu sormayı unutuyor: Yapay zeka giderek artan oranda insanlar gibi konuşmaya mı başlıyor, yoksa biz mi yapay zeka gibi konuşmaya başladık? Perspektif:&nbsp;Son dönemlerde bir Zoom görüşmesine girdiyseniz, bir konferansa katıldıysanız veya en azından bir YouTube videosu izlediyseniz içeriğin ve dilsel kalıpların ötesinde ifadelerin arasına sinsice sızan bir yapay zeka tonu sezmişsinizdir. Yakın tarihli araştırmalar, özellikle İngilizce içeriklerde ChatGPT tarafından sıklıkla kullanılan fakat günlük konuşma dilinde nadiren kendine yer bulan “prowess (beceri)” ve “tapestry (zengin doku)” gibi kelimelerin giderek daha fazla kelime dağarcığımıza sızmaya başladığına işaret ediyor.&nbsp;Buna karşılık ChatGPT tarafından daha az tercih edilen ama günlük diyaloglarda sıklıkla kullanılan “bolster (destek vermek)”, “unearth (gün yüzüne çıkarmak)” ve “nuance (ince ayrıntı)” gibi kelimeler kendine daha az yer buluyor. Bu bulgular ışığında araştırmacılar, ChatGPT’nin konuşma ve iletişim kurma biçimimizi etkilediğini ve bu dil etkisinin giderek daha fazla oranda kritik bir konu hâline geldiğini öne sürüyor. Rakamlar: Almanya’daki Max Planck İnsan Gelişimi Enstitüsü’nde görev alan araştırmacılar, geçen yıl akademi odaklı YouTube kanalları tarafından paylaşılan 280 bin videoyu <a fr-original-style="" href="https://arxiv.org/abs/2409.01754" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">analiz etti</a>. Sonuçlar, ChatGPT’nin 2022’nin Kasım ayında kullanıma sunulmasını takip eden 18 ay içinde akademik dünyada “meticulous (titiz)”, “delve (derinlemesine araştırmak)”, “realm (alan)” ve “adept (uzman)” gibi ifadelerin üç yıl öncesine göre %51 oranında daha fazla kullanılmaya başladığına işaret etti. Üstelik bu ifadeler, ChatGPT tarafından da oldukça sık tercih ediliyordu. Araştırmada bu tür bir değişime neden olabilecek diğer olası faktörler de ele alındı ve yine de bu kelimelerin ChatGPT’nin daha çok tercih etme eğilimi gösterdiği kelimelerle uyuştuğu doğrulandı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsanlar ve yapay zeka tarafından düzenlenen 10 bin metni karşılaştıran <a fr-original-style="" href="https://arxiv.org/abs/2404.01268" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başka bir çalışma</a> da benzer bir bulgu ortaya koymuştu.&nbsp;</li></ul>Dahası:&nbsp;Max Planck İnsan Gelişimi Enstitüsü’nün analizi, bu videolardaki konuşmacıların dillerindeki değişimin farkında bile olmadığını gösterdi. Özellikle bir kelime, dilsel bir kırmızı bayrak gibi öne çıkıyordu: “Delve.” Akademik bir slogan hâline gelen bu kelime, her konuşmada adeta “ChatGPT buradaydı” yazan neon bir tabela gibi parlıyordu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışmanın baş yazarı Hiromu Yakura, akademik dünyanın sanal kelime dağarcığını giderek daha fazla günlük iletişimin içine entegre ettiğini vurguladı. </li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yapay zeka tonumuzu da etkiliyor</h2>Uzmanlara göre&nbsp;bu entegrasyon,&nbsp;yalnızca yapay zekayla aynı kelimeleri tercih etmemize neden olmuyor, aynı zamanda konuşmamızdaki tonu ve nasıl duyulduğumuzu da etkiliyor. Mevcut çalışmalar, çoğunlukla kelime dağarcığımızdaki değişimlere odaklansa da pek çok araştırmacı, yapay zeka etkisinin tonda da görülmeye başladığını ve artık birçok kişinin tıpkı ChatGPT gibi daha uzun cümleler kurduğunu, daha yapılandırılmış bir biçimde konuştuğunu ve duygusal ifadeleri bastırmaya başladığını öne sürüyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma yazarlarından Levin Brinkmann, değerlendirmesinde “Delve ifadesi, buzdağının yalnızca görünen kısmı” diyor.&nbsp;</li></ul>Arka plan:&nbsp;Yapay zeka, en çok akıllı yanıt, otomatik düzeltme ve yazım denetimi gibi dijital işlevlerde kendini gösteriyor. Cornell Üniversitesi araştırmacılarının 2023 yılında yayımladığı <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41598-023-30938-9" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir çalışmaya göre</a> akıllı yanıtlar, taraflar arasındaki işbirliği ve yakınlık hissini artırıyor. Çünkü insanlar, genelde akıllı yanıtlarda daha olumlu bir duygusal dil tercih ediyor. Fakat kullanıcılar, konuştukları kişinin yapay zeka kullandığını düşünürse o kişinin daha az işbirlikçi ve daha talepkar olduğuna inanmaya başlıyor.&nbsp;Bu sonuçlar açıkça gösteriyor ki kullanıcıları esasında gerçekten yapay zeka kullanılması değil, yapay zekanın kullanıldığına dair&nbsp;bir şüphe duymak rahatsız ediyor. Cornell Üniversitesi profesörlerinden Mor Naaman’a göre yapay zekanın iletişimi iyileştirirken şüpheyi besleyerek yarattığı paradoks, daha derin bir güven kaybını ortaya koyuyor. Naaman, insanların iletişime yapay zekayı entegre ederken kaybettiği üç sinyali şöyle sıralıyor:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temel insanlık sinyalleri: Kişisel rutinler ve savunmasızlık anları gibi konuşmacının bir insan olarak özgünlüğünü ortaya koyan ve “Ben bir insanım” dediği sinyaller.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dikkat ve çaba sinyalleri: Karşı tarafa “İletişimimizi bu mesajı kendim yazacak kadar önemsedim” mesajı veren sinyaller.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Beceri sinyalleri:&nbsp;Mizah anlayışını, yeterlilikleri ve gerçek benliği ortaya koyarak “Üzüldüğün için üzgünüm” yazmakla “Selam, bugün akşam yemeğinde öfkeden çıldırdım. Galiba bu hafta terapiyi atlamamalıydım” yazmak arasındaki insani farkı yaratan sinyaller.&nbsp;</li></ul>Naaman, bu sinyalleri geri kazanmanın ve zenginleştirmenin yapay zeka aracılı iletişimde bizi bir adım ileri taşıyacağını söylüyor. Çünkü Naaman’a göre yapay zeka, yalnızca dili değil, ne düşündüğümüzü de etkiliyor.&nbsp;Anlamı:&nbsp;Uzmanlar, temelde yapay zekanın konuşmamızdan başlayarak düşüncelerimize doğru ilerleyen özerk davranma gücümüzü kaybetmemizden endişe ediyor. Sayılan üç sinyal yoksa görüntülü görüşmelere bile güvenemeyeceğimizi ve yalnızca yüz yüze görüşmelere güven duyabileceğimizi ifade eden Naaman, “Kendi düşüncelerimizi dile getirmek yerine, yapay zekanın söylememize yardımcı olduğu ifadeleri beyan ediyoruz ve bu beyana ikna oluyoruz” diyor.&nbsp;Öte yandan:&nbsp;Yapay zekanın daha ilk etapta kimin daha “mantıklı” duyulacağını sessizce belirlediği düşünüldüğünde güven sorunu çok daha karmaşık bir hâl alıyor. Çünkü bu önceden belirleme süreci, önyargıları da açığa çıkarabiliyor. California Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan <a fr-original-style="" href="https://arxiv.org/abs/2406.08726" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araştırmaya göre</a> yapay zeka, standart Amerikan İngilizcesi dışındaki lehçeleri kullanması istendiğinde genellikle klişe ve hatalı yanıtlar veriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örneğin Singapur İngilizcesi ile oluşturulan yapay zeka yanıtları, çoğunlukla içindeki aşırı abartılı Singapur vurgusu nedeniyle utanç verici bulunuyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca 2024’te yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.750/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araştırmaya göre</a> yapay zeka, standart Amerikan İngilizcesini kullanmadığında İngilizceyi belirgin bir şekilde sadeleştiriyor.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Asıl risk dildeki tekdüzelikte değil</h2>Tüm bu bulgular, yapay zekanın profesyonel e-posta ve sunumlardaki dil kadar, kişisel ve duygusal alanlardaki özgün ifadeleri de etkilediğini ve standartlaştırdığını gösteriyor. Akademik dünyanın bilinçli olarak “delve” ifadesini kullanmaktan kaçınmaya başlaması veya kullanıcıların aktif olarak yapay zeka gibi görünmemeye çalışması gibi erken tepkiler, esasında bu dönüşüme kendi inisiyatifimizle karşı koyabileceğimizi ortaya koyuyor.&nbsp;Çünkü Naaman’ın da vurguladığı gibi asıl risk,&nbsp;dildeki tekdüzelikte değil, kendi düşüncemiz ve onu ifade etme biçimimiz üzerindeki bilinçli kontrolü kaybettiğimiz bir gelecekte yatıyor. Geniş açı:&nbsp;Dolayısıyla esas mesele, yapay zekanın konuşma biçimimizi şekillendirmeye devam edip etmeyeceği değil. Elbette şekillendirmeye devam edecek. Zira sohbet robotlarının etkileşim kurma şekli dur durak bilmeden gelişimini sürdürüyor.&nbsp;Hâlihazırda bir adım gerisinde durduğumuz dönüm noktasında sormamız gereken asıl soru ise şu olacak: İletişimi yeri doldurulamaz şekilde insani kılan sözel nüanslar ve duygusal karmaşaların yarattığı alanı aktif olarak korumayı seçecek miyiz? Çünkü bu soru, çok büyük olasılıkla kültürün temel taşı olan dilin akıbetini belirleyecek.

Quando

Yapay zeka, insanlar gibi konuşma ve yazma konusunda olağanüstü bir yol kat etti. Fakat bu noktada oldukça kritik yeni bir soru ortaya çıktı: Yapay zeka insanlar gibi konuşmaya başlarken biz de giderek yapay zeka gibi konuşmaya mı başladık?

Yapay zekanın dile etkisi: ChatGPT gibi mi konuşmaya başladık?

Fransız mutfağının sembollerinden biri olarak görülen kaz ciğeri, uzun süredir üretim sürecinde ördek ve kazların zorla beslenmesi nedeniyle etik tartışmaların merkezinde yer alıyor. California gibi bazı bölgelerde yasaklanan bu tartışmalı ürün, hayvan refahına dair duyarlılığın artmasıyla birlikte daha vicdani ve sürdürülebilir alternatif arayışlarını da beraberinde getiriyor. Almanya’daki Max Planck Polimer Araştırma Enstitüsü’nden bir grup bilim insanı ise bu soruna çığır açıcı bir çözüm sunduklarını açıkladı.Tersine mühendislik ve lipaz enzimi:&nbsp;Araştırma ekibi, kaz ciğerine özgü tat ve dokuyu oluşturan temel bileşenleri analiz ederek bu lezzeti tersine mühendislik yoluyla yeniden yaratmaya çalıştı. Ekibin başındaki bilim insanı Thomas Vilgis, “ağız hissi” olarak tanımlanan eşsiz dokuyu yeniden elde edebilmek için ilk olarak kemik ve kolajen gibi farklı bileşenlerle deneyler yaptı. Ancak asıl atılım, Candida rugosa tip VII adlı bir lipaz enziminin kullanımıyla sağlandı. Vilgis’in ifadesiyle, “Lipaz moleküler bir makas gibidir.” Bu enzim, yağ hücrelerini kristalize ederek kaz ciğerine özgü mikro yapıyı ve aromatik profili yeniden oluşturabiliyor.Geleneksel lezzete bilimsel yakınlık: Araştırmanın sonuçları Physics of Fluid dergisinde yayımlandı. Bilim insanları, geliştirdikleri yöntemde bu lipaz enzimini yağa uygulayıp daha sonra karaciğerle birleştirerek, zorla besleme sürecine gerek kalmadan geleneksel kaz ciğerine son derece yakın bir ürün elde ettiklerini belirtti. Gelişmiş mikroskopik tekniklerle yapılan analizler de bu benzerliği doğruladı. Vilgis, The New York Times’a verdiği demeçte “%100 aynı değiliz ama çok yakınız”&nbsp;diyerek elde ettikleri sonucun umut verici olduğunu ifade etti.Hayvan refahında yeni bir adım: Her ne kadar bu yöntem hâlâ hayvan kesimini içerse de zorla besleme uygulamasının ortadan kaldırılması hayvan refahı açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Hiç hayvan müdahalesi içermeyen çözümler arayanlar içinse Avustralya merkezli Vow şirketi tarafından geliştirilen Forged Gras gibi alternatifler dikkat çekiyor. Laboratuvar ortamında üretilen bu ürün, Singapur’daki bazı restoranlarda menüye girmiş durumda.

apéro

Zorla besleme yöntemiyle üretildiği için uzun süredir etik tartışmaların odağında yer alan kaz ciğerine, Almanya'daki bilim insanları tarafından bilimsel bir alternatif geliştirildi. Gastronomi dünyasında etik ve yenilikçi çözümlerin mümkün olduğunu gösteren bu gelişme, hem damak tadına hem de vicdana hitap eden bir gelecek vadediyor.

Max Planck ile ilgili hikayeler